Τέλος πάντων;

Του Πάσχου Μανδραβέλη

Η μεταπολίτευσή μας τελειώνει σε τακτά χρονικά διαστήματα. Τελείωσε το 1989 με τη συγκυβέρνηση Ν.Δ.-Αριστεράς. Ξανατελείωσε το 1996 με την αποχώρηση του τελευταίου «δεινόσαυρου» της πολιτικής Ανδρέα Παπανδρέου, και ξανατέλειωσε το 2004 όταν ο λαός «ξέχασε τι σημαίνει Δεξιά». Ενδιάμεσα έφτασε πολλές φορές στις εσχατιές της, όταν π.χ. το 2002 εξαρθρώθηκε η «17 Νοέμβρη» («το τελευταίο απομεινάρι της δύσκολης μεταπολίτευσης», είπαν κάποιοι) ή το 2006 όταν οι δημοσκοπήσεις έδειξαν το «τέλος του δικομματισμού».

Οι αξίες τελειώνουν κάθε φορά που μια γενιά αποχωρεί από το προσκήνιο. Είναι στη συντηρητική φύση όλων των ανθρώπων που έχουν παλέψει κι έχουν επιτύχει κάποια πράγματα να νιώθουν ότι τελειώνει ο κόσμος, ή έστω η ηθική, επειδή τελειώνουν οι ίδιοι.

Οι εποχές, πάλι, τελειώνουν πιο συχνά. Συνήθως όταν πεθαίνει ένας καλλιτέχνης ή πολιτικός. Τέλος εποχής έχουμε και όταν παρά τις γενναίες κρατικές επιχορηγήσεις κλείσει κάποιο θέατρο ή «ιστορικό» σινεμά.

Εκτός των παραπάνω συχνά-πυκνά τελειώνουν η πολιτική, το κράτος, το κράτος πρόνοιας, ο καπιταλισμός, ο σοσιαλισμός, η ταξική πάλη, οι ΗΠΑ, ο πλανήτης ολάκερος, το φαγητό, το πετρέλαιο, ο δυτικός τρόπος ζωής και καμιά πενηνταριά είδη του ζωικού βασιλείου μηνιαίως.

Η εσχατολογία έχει γίνει μόνιμη επωδός των μέσων μαζικής ενημέρωσης. Οχι μόνο των ελληνικών. Το «αμερικανικό όνειρο» τέλειωσε πολλάκις, πριν αναστηθεί με την εκλογή του Μπαράκ Ομπάμα. Στη Γαλλία αναπτύχθηκε ολόκληρη συζήτηση για το «τέλος του Μάη». Σε εφημερίδες των ΗΠΑ μπορεί να διαβάσει κανείς για το «τέλος των προαστίων», το οποίο ακολούθησε το «τέλος του κέντρου των πόλεων». Η εσχατολογία γενικώς πουλάει. Αν κοιτάξει κανείς τις λίστες των μπεστ-σέλερ διεθνώς πάντα θα βρει ένα «The End of...». Ενα καλό τέλος μπορεί να φτιάξει καριέρες, κι όσοι αμφιβάλλουν ας κοιτάξουν την περίπτωση Φράνσις Φουκογιάμα, ή παλιότερα το «Κλαμπ της Ρώμης».

Οχι πως δεν τελειώνουν πράγματα. Σε μια εποχή διαρκούς επιτάχυνσης των πάντων, πολλά τελειώνουν με την ίδια ταχύτητα που φουσκώνουν. Νέα πράγματα που έγιναν μόδα και μετά προήχθησαν σε «εποχές» φυσικό είναι να τελειώνουν. Αν υπήρξαν ποτέ... Για παράδειγμα, πολλοί εξεπλάγησαν για «το τέλος της Γενιάς Χ», ειδικά εκείνοι που δεν ήξεραν ότι υπήρξε. Τώρα κάτι ψιθυρίζεται για τη «Γενιά Ψ», αλλά αυτή μάλλον φτιάχτηκε για να δώσει τον επόμενο καλό τίτλο: «Το τέλος της Γενιάς Ψ». Αλλες «εποχές», όπως αυτή του Διαδικτύου, τελειώνουν αθόρυβα διότι ενσωματώνονται πλήρως στην καθημερινότητά μας και δεν προκαλούν πλέον καμιά εντύπωση.

Τα περισσότερα, όμως, από αυτά που «τελειώνουν» δεν είναι παρά προβολές στο μέλλον των επιθυμιών όσων εσχατολογούν. Π.χ. στην Ελλάδα, αν και δεν μάθαμε ποτέ τι είναι ο νεοφιλελευθερισμός, τον τελειώσαμε καμιά εικοσαριά φορές. Οι Γάλλοι πάλι έχουν μια προτίμηση στο «τέλος του καπιταλισμού» και δη του αγγλοσαξωνικού. Στη «Μοντ» πρέπει να έχουν γραφτεί περισσότερα για τα αμερικανικά προάστια και το τέλος τους, παρά για τα παρισινά προάστια εξ ου και η έκπληξη για την ανάφλεξη του 2005.

Τέλος πάντων η ουσία είναι άλλη: η ζωή –με τη μία ή την άλλη έκφρασή της–συνεχίζεται...

Πηγή: ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ